25η Νοέμβρη 2022
Η Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) το 1999 ανακήρυξε την 25η Νοεμβρίου ως Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, προκειμένου ν’ αναδείξει ένα σοβαρό παγκόσμιο πρόβλημα παραβίασης ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, η οποία υπογράφηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2017, αποτελεί το πρώτο διεθνώς νομικά δεσμευτικό κείμενο του είδους του, καθώς τα κράτη που την επικυρώνουν πρέπει να ακολουθούν ενδελεχή κριτήρια για την πρόληψη της έμφυλης βίας, την προστασία των θυμάτων και την τιμωρία των αυτουργών.
Η μέρα αυτή σηματοδοτεί την αφετηρία μιας, καθιερωμένης πλέον, ακτιβιστικής εκστρατείας 16 ημερών, η οποία ολοκληρώνεται στις 10 Δεκεμβρίου, ημέρας αφιερωμένης διεθνώς στα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Τη φετινή χρονιά, το θέμα είναι “Ένωση! Ακτιβισμός για τον τερματισμό της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών” (“UNiTE! Activism to end violence against women and girls”).
Τι σημαίνει “βία κατά των γυναικών”;
Ο όρος “βία κατά των γυναικών” περιλαμβάνει κάθε πράξη βίας που στηρίζεται στο φύλο και έχει ως αποτέλεσμα ή είναι δυνατό να έχει ως αποτέλεσμα, τη σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική, οικονομική βλάβη ή ταλαιπωρία για τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των απειλών για τέτοιες πράξεις, τον εξαναγκασμό ή την αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας, είτε αυτό προκύπτει στη δημόσια, είτε στην ιδιωτική ζωή. Στον όρο συγκαταλέγονται αδικήματα όπως ο καταναγκαστικός γάμος, ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων, η καταναγκαστική άμβλωση ή στείρωση, η εμπορία ανθρώπων με σκοπό τη γενετήσια εκμετάλλευση, η παρενοχλητική παρακολούθηση, η σεξουαλική παρενόχληση, ο βιασμός, η γυναικοκτονία, η ρητορική μίσους και τα εγκλήματα με βάση το βιολογικό φύλο, καθώς και διάφορες μορφές διαδικτυακής βίας («κυβερνοβία»), συμπεριλαμβανομένης της μη συναινετικής κοινοχρησίας υλικού προσωπικής φύσης ή της παραποίησης αυτού, της παρενοχλητικής κυβερνοπαρακολούθησης και της κυβερνοπαρενόχλησης. Η “εξ οικείων βία” ή “ενδοοικογενειακή βία”, επειδή πλήττει δυσανάλογα τις γυναίκες, θεωρείται μορφή βίας κατά των γυναικών. Συμβαίνει στην οικογένεια ή στην οικιακή μονάδα, ανεξάρτητα από βιολογικούς ή νομικούς οικογενειακούς δεσμούς, είτε μεταξύ συντρόφων είτε μεταξύ άλλων μελών της οικογένειας, συμπεριλαμβανομένων των γονέων και των παιδιών. Πρόκειται για ένα φαινόμενο με το οποίο εκφράζεται η ιστορικά διαπιστωμένη ανισότητα στις σχέσεις ισχύος μεταξύ ανδρών και γυναικών, που οδήγησε στην κυριαρχία των ανδρών επί των γυναικών και στις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών, με αποτέλεσμα την παρεμπόδιση της ανάπτυξής τους.
Γιατί χρειάζεται να ληφθεί συστηματική δράση για τη βία κατά των γυναικών;
Η καταπολέμηση του φαινομένου αποτελεί μέρος της δράσης κρατών και διεθνών οργανισμών, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την προστασία των βασικών αξιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τη διασφάλιση της τήρησης του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, καθώς και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τουλάχιστον 1 στις 3 γυναίκες κάποια στιγμή στη ζωή της θα αντιμετωπίσει σωματική, ψυχολογική ή σεξουαλική βία, ενώ περισσότερες από 1 στις 5 γυναίκες έχουν υποστεί ενδοοικογενειακή βία. Η κυβερνοβία είναι εξίσου διαδεδομένη: το 2020 εκτιμήθηκε ότι 1 στις 2 νέες γυναίκες είχε υποστεί έμφυλη κυβερνοβία. Οι γυναίκες εν γένει βιώνουν συχνότερα κυβερνοβία λόγω του βιολογικού ή του κοινωνικού φύλου τους, ιδίως σεξουαλικές μορφές κυβερνοβίας. Επιπλέον, οι γυναίκες βιώνουν βία στην εργασία: περίπου το ένα τρίτο των γυναικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση που έχουν αντιμετωπίσει σεξουαλική παρενόχληση την αντιμετώπισαν στην εργασία τους. Τέλος, μια γυναίκα είναι πολύ πιο πιθανόν να δολοφονηθεί από τον σύντροφό της ή από ένα συγγενικό πρόσωπο, σε σχέση με τον κίνδυνο που διατρέχει ένας άνδρας.
Τα εγκλήματα που συμπεριλαμβάνουν βία ενάντια στις γυναίκες είναι μεταξύ αυτών που καταγγέλλονται λιγότερο και είναι λιγότερο πιθανά να καταλήξουν σε καταδίκη του θύτη. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι μια σειρά από αρνητικές συνέπειες σε οικογένειες και κοινότητες, σε μια κοινωνιο-οικονομική κλίμακα.
Ο ΟΗΕ, ήδη από τον Ιούνιο του 2020, προειδοποίησε για μια ακόμη, σκιώδη πανδημία, μαζί με αυτήν του κορωνοϊού: την παγκόσμια αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας. Για πολλές γυναίκες και παιδιά, το σπίτι δεν είναι ένα ασφαλές μέρος και δυστυχώς οι πολιτικές απομόνωσης και περιορισμού που εφαρμόστηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας είχε ως συνέπεια την περαιτέρω αύξηση του κινδύνου και την έκθεσή τους σε όλες τις μορφές έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας. Πράγματι, από το ξέσπασμα της πανδημίας covid-19, οι τηλεφωνικές γραμμές στήριξης και οι ξενώνες φιλοξενίας σε όλη την Ευρώπη έχουν αναφέρει μια ανησυχητική αύξηση στις κλήσεις από γυναίκες που βρίσκονται σε κίνδυνο.
Η Αντιμετώπιση της Έμφυλης Βίας στην Ελλάδα
Από τον Νοέμβριο του 2020 έχει καθιερωθεί να δημοσιεύεται από τη Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, τον αρμόδιο κρατικό φορέα για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, η ετήσια έκθεση για τη βία κατά των γυναικών. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Αστυνομίας που δημοσιεύονται στην 3η έκθεση, ο αριθμός των καταγγελιών το 2021 σε σχέση με το 2020 παρουσίασε ραγδαία αύξηση για όλους τους δείκτες, όπως για τις γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας (αύξηση 73%), για τα καταγγελλόμενα εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας (αύξηση 54,8%), για τις γυναίκες θύματα σωματικής ενδοοικογενειακής βίας από άνδρες δράστες (αύξηση 90,4%), για τις γυναίκες θύματα ψυχολογικής ενδοοικογενειακής βίας από άνδρες δράστες (αύξηση 84,1%), γυναίκες θύματα σεξουαλικής ενδοοικογενειακής βίας από άνδρες δράστες (αύξηση λίγο πάνω από 100%).
Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων (2021-2025) θέτει με μια σειρά στόχων, που συμπεριλαμβάνουν: την καταπολέμηση της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, της βίας στην εργασία και στον κυβερνοχώρο, την ενίσχυση και αναβάθμιση του δικτύου δομών για την καταπολέμηση της βίας
κατά των γυναικών, την ενίσχυση της γυναικείας απασχόλησης, τη συμφιλίωση επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, τη μείωση του έμφυλου μισθολογικού και συνταξιοδοτικού χάσματος, την προώθηση γυναικείας επιχειρηματικότητας, την ενίσχυση της εκπαίδευσης και κατάρτισης γυναικών και κοριτσιών στην έρευνα και την τεχνολογία, την αύξηση του αριθμού των γυναικών σε θέσεις ευθύνης στην πολιτική, στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, την ενσωμάτωση της διάσταση του φύλου σε όλες τις πολιτικές, την ενίσχυση της εκπαίδευσης και κατάρτισης κοριτσιών για ανάληψη ηγετικών ρόλων, την ενίσχυση της διατομεακής αντιμετώπισης των θεμάτων ισότητας των φύλων, τη βελτίωση της θέσης γυναικών που υφίστανται πολλαπλές διακρίσεις και άρση του κοινωνικού αποκλεισμού τους, την προώθηση τηςισότητας των φύλων στην εκπαίδευση-επιστήμη-έρευνα, στην υγεία, στον πολιτισμό - MME, την ενίσχυση στατιστικών στοιχείων, ερευνών και πρόσβασης στην γνώση υπό την οπτική του φύλου. Η Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, περιλαμβάνει ένα δίκτυο 47 δομών πανελλαδικά που παρέχουν δωρεάν ψυχοκοινωνική στήριξη, νομική συμβουλευτική αλλά και ασφαλή διαμονή στις γυναίκες-θύματα έμφυλης βίας, τηρώντας το απόρρητο. Επιπλέον, η Γραμμή SOS 15900 είναι µια υπηρεσία εθνικής εµβέλειας που δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες θύµατα βίας ή σε τρίτα πρόσωπα να επικοινωνήσουν άµεσα µ’ έναν αρμόδιο φορέα. Τη γραμμή στελεχώνουν ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι που παρέχουν άμεση βοήθεια σε έκτακτα και επείγοντα περιστατικά βίας σε 24ωρη βάση, 365 µέρες το χρόνο, με αστική χρέωση. Ταυτόχρονα υπάρχει δυνατότητα ηλεκτρονικής επικοινωνίας των γυναικών µέσω της διεύθυνσης e-mail: sos15900@isotita.gr.
Στο Κέντρο Πρόληψης “Άρηξις”, συνεχίζουμε να θεωρούμε ότι θα πρέπει να είναι στις άμεσες προτεραιότητες του κρατικού μηχανισμού η ανάληψη ευθύνης με συντονισμένο τρόπο και η κατάλληλη χρηματοδότηση για:
- την ενημέρωση-ευαισθητοποίηση τόσο του γενικού πληθυσμού όσο και στοχευμένων ομάδων, όπως των μαθητών και μαθητριών των σχολείων και των ανώτερων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ώστε να σταματήσουν να αναπαράγονται τα στερεότυπα λόγω φύλου,
- την εφαρμογή σχετικών προγραμμάτων πρόληψης και εκπαίδευσης,
- την εξειδίκευση των επαγγελματιών που εργάζονται σε ιατρικές, κοινωνικές, νομικές υπηρεσίες και την αστυνομία για την αναγνώριση και κατάλληλη διαχείριση του προβλήματος,
- την ουσιαστική προσωπική και κοινωνική ενδυνάμωση και ενθάρρυνση των γυναικών ώστε να μη μένουν εγκλωβισμένες στη σιωπή αλλά να τους δίνεται η δυνατότητα να αναζητούν βοήθεια απευθυνόμενες σε φιλικές προς εκείνες υπηρεσίες,
- την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών προς τις γυναίκες ωφελούμενες και τα παιδιά τους.