Δελτίο Τύπου Κέντρου Πρόληψης “Άρηξις”
Παγκόσμια Ημέρα Κατά του Καπνίσματος
31 Μαΐου 2023: “Καλλιεργείστε φαγητό, όχι καπνό”
Η 31η Μαΐου καθιερώθηκε το 1987 ως Παγκόσμια Ημέρα Κατά του Καπνίσματος από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), με σκοπό να επιστήσει την παγκόσμια προσοχή στις καταστροφικές συνέπειες που έχει το κάπνισμα για τον άνθρωπο και τον πλανήτη. Κάθε χρόνο, η συγκεκριμένη ημέρα είναι αφιερωμένη στην ενημέρωση του κοινού για τους κινδύνους από τη χρήση καπνού και την πρόταση μέτρων για την καταπολέμηση της επιδημίας, ενώ παράλληλα εστιάζει σ’ ένα ειδικότερο θέμα.
Φέτος ο Π.Ο.Υ. επικεντρώνεται στις βλαβερές συνέπειες της καλλιέργειας καπνού στην υγεία όσων εκτίθενται στον καπνό, των αγροτών, αλλά και του πλανήτη γενικότερα, ανάμεσα στις οποίες είναι η επιδείνωση της παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης. Η φετινή εκστρατεία, με σύνθημα “Καλλιεργείστε φαγητό, όχι καπνό”, καθώς σε παγκόσμιο επίπεδο οι ανάγκες για τροφή είναι αυξημένες, ενθαρρύνει τις κυβερνήσεις να υποστηρίξουν τους καλλιεργητές να στραφούν σε πιο βιώσιμες καλλιέργειες που βελτιώνουν την ασφάλεια και τη θρεπτικότητα των τροφίμων. Ταυτόχρονα, η βλαπτικότητα της χρήσης καπνού σε διάφορα επίπεδα μοιάζει σχεδόν ανυπολόγιστη.
Ο καπνός του τσιγάρου αποτελείται από ένα μείγμα με πάνω από πέντε χιλιάδες χημικές ουσίες που είναι τοξικές και καρκινογόνες (Talhout et al., 2011). Η επίδραση της νικοτίνης είναι ολιγόωρη και, όταν τελειώνει, αρχίζει η ανάγκη για αναπλήρωση. Η επαναλαμβανόμενη χρήση αυξάνει τον κίνδυνο εθισμού και εξάρτησης. Η νικοτίνη, όταν εισπνέεται, κατευθύνεται γρήγορα στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα να προκαλεί μια αίσθηση προσωρινής χαλάρωσης ή ανακούφισης από το στρες. Η εξάρτηση στη νικοτίνη εκτός από σωματική είναι και ψυχολογική – συμπεριφορική. Συχνά οι καπνιστές έχουν συνδυάσει το κάπνισμα με συγκεκριμένες στιγμές της ημέρας τους ή συνθήκες π.χ. μετά το φαγητό, στη διασκέδαση ή σε κατάσταση άγχους για να χαλαρώσουν.
Ανάμεσα στα ευρήματα της μελέτης HBSC (Health Behaviour in School Aged Children) είναι ότι η μέση ηλικία των παιδιών που δοκιμάζουν για πρώτη φορά τσιγάρο κυμαίνεται στις διάφορες χώρες μεταξύ 11 και 13 ετών. Η Ελλάδα παρουσιάζει την υψηλότερη μέση ηλικία έναρξης στους καπνιστές, η οποία στα μεν αγόρια είναι 13,7 έτη, ενώ στα κορίτσια 13. Είναι αρκετοί οι λόγοι που οδηγούν τους εφήβους στη δοκιμή καπνού: συνήθως αρχίζουν το κάπνισμα για αποδοχή από τους φίλους, για να “αποδείξουν” ότι παραβιάζουν τους κανόνες, για να αισθανθούν μεγάλοι ή για να μιμηθούν τους μεγαλύτερους. Στη συνέχεια, η συνήθεια εδραιώνεται λόγω της εξάρτησης από τη νικοτίνη.
Σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (Ε.Ο.Δ.Υ.), το κάπνισμα ετησίως προκαλεί πάνω από 19.000 θανάτους στη χώρα μας. Ενδεικτικά, παραθέτουμε τα εξής τεκμηριωμένα στοιχεία: ένα άτομο 25 ετών που καπνίζει ένα πακέτο την ημέρα θα ζήσει 4,6 χρόνια λιγότερο από το προβλεπόμενο, ενώ, αν καπνίζει 2 πακέτα τη μέρα θα ζήσει 8,3 χρόνια λιγότερο. Έναρξη του καπνίσματος στην ηλικία των 15 μειώνει το προσδόκιμο επιβίωσης 8 χρόνια, ενώ έναρξη στα 25 επιφέρει μείωση του προσδόκιμου ζωής 4 χρόνια. Οι καπνιστές έχουν αυξημένα ποσοστά νόσησης από μια σειρά από σοβαρά νοσήματα, όπως είναι πολλές μορφές καρκίνου και χρόνιες ασθένειες, καθώς προκαλεί οργανικές βλάβες σε διάφορα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού, όπως το καρδιαγγειακό, το αναπνευστικό, το νευρικό, το πεπτικό και το αναπαραγωγικό σύστημα. Επιπρόσθετα, το κάπνισμα σε περίοδο εγκυμοσύνης ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στην υγεία του εμβρύου πριν αλλά και μετά την γέννα, ενώ αυξάνει τον κίνδυνο για πρόωρη γέννα, θνησιγένεια, σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου, μειωμένο βάρος γέννας και έκτοπη κύηση (Βonnie, Stratton & Kwan, 2015).
Γενικά, η επιδημία του καπνού είναι μια από τις μεγαλύτερες απειλές της δημόσιας υγείας που έχει αντιμετωπίσει ποτέ ο κόσμος, καθώς η χρήση του σκοτώνει πάνω από 8 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο, συμπεριλαμβανομένων 1,2 εκατομμυρίων παθητικών καπνιστών. Όλα τα είδη καπνού είναι επιβλαβή και δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο έκθεσης στον καπνό. Το κάπνισμα τσιγάρων είναι η πιο συνήθης μορφή χρήσης καπνού παγκοσμίως.
Είναι ξεκάθαρο πλέον, τόσο στους επαγγελματίες υγείας, όσο και στους πολίτες ότι η αντιμετώπιση του καπνίσματος αποτελεί ένα σύνθετο πρόβλημα. Το κάπνισμα, πέρα από τις οργανικές βλάβες που προκαλεί σε διάφορα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού, συνιστά μια συνήθεια από την οποία είναι δύσκολη η απεξάρτηση. Συνεπώς απαιτείται η ανάπτυξη στρατηγικών με διεθνή και διεπιστημονική συνεργασία.
Και τα σοβαρά προβλήματα δε σταματούν εδώ: οι επιπτώσεις του καπνίσματος στη φύση είναι ιδιαίτερα δυσμενείς, καταστρέφοντας το περιβάλλον και βλάπτοντας περαιτέρω την ανθρώπινη υγεία, μέσω της καλλιέργειας, της παραγωγής της διανομής, της κατανάλωσης και των απορριμμάτων μετά την κατανάλωση. Περισσότερα από 600.000.000 δέντρα έχουν κοπεί, 22.000.000.000 λίτρα νερού έχουν χρησιμοποιηθεί στην κατασκευή τσιγάρων και περισσότεροι από 84.000.000 τόνοι εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα έχουν ελευθερωθεί στην ατμόσφαιρα αυξάνοντας τις τιμές της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας. Η μη ορθή παγκόσμια διαχείριση των αποβλήτων 4,5 τρισεκατομμυρίων αποτσίγαρων ετησίως παράγει 1,69 δισεκατομμυρίων λίβρες (pounds) τοξικών αποβλήτων, απελευθερώνοντας χιλιάδες χημικές ουσίες στον αέρα, στο νερό και στο έδαφος.
Παρόλους αυτούς τους δυσοίωνους αριθμούς, ένα αισιόδοξο μήνυμα είναι ότι ο επιπολασμός του καπνίσματος στην Ελλάδα έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια (27,5%), ενώ παράλληλα η πρόθεση για τη διακοπή του καπνίσματος έχει αυξηθεί σημαντικά (>40%).
Στο Κέντρο Πρόληψης “Άρηξις” καλούμε γονείς, εκπαιδευτικούς, μαθητές, μαθήτριες αλλά και όλα τα μέλη της τοπικής, της ευρύτερης κοινότητας, όπως επίσης τους ανθρώπους-κλειδιά σε θέσεις αποφάσεων για το σχεδιασμό και την εφαρμογή στη στρατηγική αντιμετώπισης της επιδημίας του καπνού να ενημερωθούν σχετικά με τις συνέπειες της χρήσης προϊόντων καπνού σε προσωπικό, διαπροσωπικό και περιβαλλοντικό επίπεδο και να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να αναλάβουν δράση, ο καθένας στο βαθμό που του αναλογεί, για έναν κόσμο καθαρό, με λιγότερο καπνό.
Το κείμενο επιμελήθηκε η Ταβουλάρη Καλλιόπη, Ψυχολόγος (Στέλεχος ΕΣΠΑ-ΟΚΑΝΑ)
και η Χαβιάρα Αλεξάνδρα, Ψυχολόγος, οι οποίες ανήκουν στην επιστημονική ομάδα
του Κέντρου Πρόληψης των Εξαρτήσεων & Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας “Άρηξις”.
ΠΗΓΕΣ:
Φωτογραφία: Ziko liu στο Unsplash
https://www.who.int/campaigns/world-no-tobacco-day
https://www.who.int/campaigns/world-no-tobacco-day/2023
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tobacco
https://eody.gov.gr/themata-ygeias/kapnisma-kai-dimosia-ygeia-elegchos-toy-kapnismatos/
Committee on the Public Health Implications of Raising the Minimum Age for Purchasing Tobacco Products; Board on Population Health and Public Health Practice; Institute of Medicine; Bonnie RJ, Stratton K, Kwan LY, editors. Public Health Implications of Raising the Minimum Age of Legal Access to Tobacco Products. Washington (DC): National Academies Press (US); 2015 Jul 23. Διαθέσιμο: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK310412
Talhout R, Schulz T, Florek E, van Benthem J, Wester P, Opperhuizen A. Hazardous compounds in tobacco smoke. Int J Environ Res Public Health. 2011 Feb;8(2):613-28. doi: 10.3390/ijerph8020613. Epub 2011 Feb 23. PMID: 21556207; PMCID: PMC3084482.
Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων & Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας “Άρηξις”
Δήμων Αγίας Βαρβάρας, Αιγάλεω, Χαϊδαρίου - Σε συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ και την Περιφέρεια Αττικής
Διεύθυνση: Σμύρνης 28 (2ος όρ.), Αιγάλεω, τηλ: 210 5313243 / e-mail: kp.arixis@yahoo.gr
kentroprolipsisarixis.blogspot.com / fb: kp.arixis / ig: kparixis